Uzun ve zorlu müzakerelerin ardından Kiev ve Washington, çarşamba günü Ukrayna topraklarında bulunan minerallerin yanı sıra petrol ve doğalgazın işletilmesine ilişkin bir anlaşmanın imzalandığını duyurdu.
Trump ısrarından vazgeçti
ABD Hazine Bakanı Scott Bessent, anlaşmayı Ukrayna'daki savaşın müzakereli bir şekilde sona ermesine ve ülkenin yeniden inşasının başlangıcına doğru bir adım olarak selamladı. Sıkı bir şekilde kontrol edilen müzakerelerde, Trump yönetimi anlaşmayla Washington'a milyarlarca dolarlık geçmiş askeri yardımın geri ödenmesi konusundaki ısrarından vazgeçti.
İki taraf, Ukrayna topraklarında bulunan minerallerin yanı sıra petrol ve gaz çıkarma projelerini denetleyecek, eşit katılımlı bir yatırım ve yeniden inşa fonu kuracak.
ABD'nin bu projelere dahil olması fikri ilk olarak Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski tarafından Eylül 2024'te ortaya atılmıştı. Ancak Donald Trump, Beyaz Saray'a geldiğinde konuyu savaşın başlangıcından bu yana sağlanan ABD askeri ve mali yardımının bir ödeme şekli olarak gördü. Kendisinin keyfi olarak 350 milyar dolar olarak tahmin ettiği yardım, gerçekte yaklaşık üç katı kadar düşüktü.
Amerikan başkanı devasa bir tazminat istiyordu ve bu, Rusya'nın gelecekteki olası saldırılarından Ukrayna'yı koruyacak güvenlik garantilerini içermiyordu. Zelenski'nin şubat ayı sonlarında Oval Ofis'e yaptığı ziyaret diplomatik bir felakete yol açmış ve mineral anlaşmasının imzalanmasının gecikmesine neden olmuştu. İlk taslağı Kiev açısından son derece olumsuzdu ve Washington'un vakit kaybetmeden imzalamak istediği bir gasp anlaşmasını andırıyordu.
Ukrayna tarafı uluslararası hukukçularla birlikte değişiklik önerileri ve karşı teklifler sundu
Ukrayna tarafı daha sonra daha gizli bir şekilde uluslararası hukukçularla birlikte değişiklik önerileri ve karşı teklifler sundu. Amerikan tarafının onayladığı ancak detaylandırmadığı nihai versiyon çok daha dengeli ve sağlıklı görünüyor. Hazine Bakanı Scott Bessent yaptığı açıklamada, "Bu anlaşma, Trump yönetiminin uzun vadede özgür, egemen ve müreffeh bir Ukrayna merkezli bir barış sürecine bağlı olduğuna dair Rusya'ya açık bir mesaj gönderiyor" dedi ve bu ifadeleri daha önce Amerikan başkanından hiç duyulmamış bir şekilde kullandı.
Rus savaş makinesini finanse eden veya besleyen hiçbir devlet veya kişinin Ukrayna'nın yeniden inşasından yararlanmasına izin verilmeyecek
Görüşmelerde kilit isim olan Scott Bessent, günün erken saatlerinde Donald Trump'la yaptığı kabine toplantısında Ukrayna tarafında son dakika aksiliği yaşandığından yakınmıştı. Açıklamada, "Rus savaş makinesini finanse eden veya besleyen hiçbir devlet veya kişinin Ukrayna'nın yeniden inşasından yararlanmasına izin verilmeyecek" denildi.
Ukrayna'nın tam egemenliğine saygı
Ukrayna tarafında ise Ekonomi Bakanı Yulia Svyridenko, Rada'nın (Parlamento) onaylaması gereken belgeyi imzalamak üzere Washington'daydı. Bu anlaşmanın içeriğini X'ten yayınladığı mesajlarla detaylı bir şekilde anlattı. Bakan, oluşturulan fonun her iki ortağı eşit bir zemine oturttuğunu ve Ukrayna'nın tam egemenliğine saygı gösterdiğini söyledi. Kiev, yararlanılacak yer ve kaynaklar konusunda tek karar verici olacak.
Anlaşma ABD'ye mali tazminat öngörmüyor
Belge, Şubat 2022'de savaşın başlamasından bu yana ABD'nin yaptığı çok yönlü yardımlar için mali tazminat öngörmüyor. Yulia Svyrydenko, "Anlaşma Anayasa'ya saygı gösteriyor ve Ukrayna'nın Avrupa entegrasyonuna doğru gidişatını koruyor" diye vurguladı. Bu, zaten savaş nedeniyle çok sınırlı olan bütçe kaynaklarına daha da fazla darbe vurarak, Washington'a karşı acil ve ağır bir borç yükü altına girmek istemeyen Kiev için önemli bir noktaydı. Öncelik, Avrupa Birliği, Dünya Bankası ve Uluslararası Para Fonu'na olan taahhütlerin yerine getirilmesidir.
Oluşturulacak fonun finansmanı, yalnızca maden, petrol ve doğal gazın çıkarılmasına ilişkin yeni izinlerden elde edilecek gelirlerle sağlanacak. Mevcut projeler bu durumdan etkilenmeyecek, zira gelirleri tamamen Ukrayna'ya ait olacak.
Ukrayna Ekonomi Bakanı, gelecekteki Amerikan yatırımlarının ve teknoloji transferlerinin önemini vurguladı. ABD'nin Fon’a katkı sağlayacağını, bunun yalnızca nakit değil, Ukrayna’ya Hava Savunma Sistemleri gibi yeni destekler şeklinde de olabileceğini belirtti. Ancak Donald Trump, yakın zamanda Vladimir Putin'in ateşkesi kabul etmemesiyle ilgili bir soruya yanıt verirken, yeni silah sevkiyatından hiç bahsetmedi.
Ukrayna'ya göre bu anlaşma karşılıklı olarak faydalıdır ve ikili ilişkileri uzun vadede sağlamlaştırır. Ancak, hatırlanması gereken önemli bir ayrıntı olarak, Ukrayna minerallerinin potansiyeli büyük ölçüde spekülatiftir ve çıkarılması muazzam yatırımlar gerektiriyor. Ekonomi Bakanı, "İlk on yıl boyunca fonun kâr ve gelirinin yeniden dağıtılmayacağını, bunun yerine Ukrayna'daki yeni projelere veya yeniden yapılanmaya yatırılacağını bekliyoruz" dedi.
Anlaşma, ABD ile Ukrayna arasında güçlü bir ekonomik bağ kurarken, şu aşamada her şeyden önce ülkesinin suistimal edildiğini düşünen Donald Trump için bir tür siyasi ve psikolojik güvence anlamına geliyor. Ancak müzakereli bir barışa ulaşmak amacıyla Amerikan diplomatik müdahalesinin sona erdirilmesi, Ukrayna'yı son üç yıldır görülmemiş bir güvenlik sıkıntısı içinde bırakacaktır.
Yorumunuz