Rusya’nın, Kuzey Kutbu bölgesindeki nükleer denizaltı filosunu güçlendirmek ve korumak amacıyla, Avrupa, ABD ve Asya’daki şirketlerden gizlice yüksek teknolojili ekipmanlar temin ettiği ortaya çıktı.

Yaklaşık on yıl boyunca çok sayıda savunma sanayi ve denizcilik tedarikçisi firmanın, bir Rus savunma yüklenicisine bağlı güney Kıbrıs merkezli bir şirkete 50 milyon doları aşkın değerle sonar sistemleri, su altı robotları, fiber optik kablolar, araştırma gemileri ve diğer ileri teknoloji ürünleri sattığı belirlendi.

Ekipmanın, Rusya’nın kuzey kıyılarındaki Barents Denizi’nde konuşlu nükleer silahlarını korumak amacıyla satın alındığı tespit edildi. Bu sistem, yaklaşan düşman denizaltılarını tespit etmek için kullanılan deniz tabanı sensörlerinden oluşan ‘Harmony’ kod adlı bir gözetleme ağıydı.

Alman medya kuruluşları NDR, WDR ve Süddeutsche Zeitung tarafından dokuz uluslararası medya ortağıyla birlikte yürütülen “Rus Sırları” adlı araştırma, bu gizli tedarik ağının daha önce bilinmeyen ayrıntılarını ortaya çıkardı. Araştırma; mahkeme belgeleri, istihbarat kaynaklarıyla yapılan görüşmeler ve Uluslararası Araştırmacı Gazeteciler Konsorsiyumu’nun (ICIJ) ‘Kıbrıs Belgeleri’ dosyası kapsamında elde ettiği sızdırılmış kayıtlara dayanıyor.

Tedarikçi, güney Kıbrıs’ta, Limasol'da kayıtlı bir şirket

Muhabir ekibinin incelediği kayıtlara göre, 2013–2024 yılları arasında Norveçli savunma devi Kongsberg, Japon teknoloji şirketi NEC ve ABD’li sonar üreticisi EdgeTech gibi firmalar, güney Kıbrıs’ta kayıtlı Mostrello Commercial Ltd. adlı bir şirketle ticari ilişkiler yürüttü. Araştırmacılar, Limasol merkezli bu şirketin, Moskova'da şirketleri olan ve Rusya Savunma Bakanlığı için su altı kabloları döşeyen iş insanı Alexey Strelchenko tarafından kontrol edildiğini tespit etti.

Bulguların yayımlanmasından önce görüşülen Avrupa Birliği'nin Yaptırımlar Temsilcisi David O’Sullivan, NDR’ye verdiği röportajda muhabirlerin ortaya çıkardığı bu karmaşık ağın kendisini şaşırtmadığını belirterek, Rusya’nın yaptırımları aşmak için yıllardır benzer yöntemler kullandığını söyledi.

O'Sullivan, "Ruslar yaptırımlarımızı aşmakta çok ustalar" dedi ve "işlemin gerçek doğasını gizleyebilecek çeşitli hileler" kullandıklarını ekledi.

O'Sullivan, Avrupa'nın yaptırım rejiminde bazı kusurlar olduğunu kabul etti ancak AB'nin 2014'te Rusya'nın Kırım'ı ilhak etmesinin ardından daha sıkı önlemler uygulamaya başlamasıyla birlikte yaptırımların "giderek daha etkili" hale geldiğini söyledi. "Mükemmel bir yaptırım sistemi diye bir şey yoktur." dedi.

Güney Kıbrıs üzerinden Rusya'ya

Gizli tedarik ağının iç işleyişi, geçen yıl ABD ve Avrupa’daki hükümet kurumlarının Mostrello ve bazı tedarikçilerini hedef almasıyla yavaş yavaş ortaya çıkmaya başladı.

Ekim 2024’te ABD Hazine Bakanlığı, Mostrello, şirketin sahibi Alexey Strelchenko ve bağlantılı şirketlere yaptırım uyguladı.

Aynı dönemde Alman yetkililer, Mostrello aracılığıyla Rusya’ya ticaret yasalarını ihlal ederek su altı teknolojisi sattığı iddia edilen Rus-Kırgız çifte vatandaş, tüccar Alexander Shnyakin hakkında soruşturma başlattı. Geçtiğimiz ay mahkûmiyetle sonuçlanan bu dava, Rusya’nın su altı gözetleme programını güçlendiren aracılar ağının perde arkasını açığa çıkararak adeta Pandora’nın kutusunu araladı. Shnyakin, aldığı cezaya itiraz etti.

Şirketin ofisi terk edilmiş

Eylül ayında Hollandalı yayın kuruluşu KRO-NCRV’nin muhabirleri, Mostrello’nun Limasol’daki genel merkezine gittiklerinde adeta aceleyle terk edilmiş izlenimi veren bir ofisle karşılaştı; ofiste tek bir personel bile yoktu. Eski çalışanlar, yorum taleplerine yanıt vermedi.

Soruşturma kapsamında, Mostrello’nun yanı sıra tedarik ağında Seyşeller, Belize ve Britanya Virjin Adaları’nda kayıtlı bir düzineye yakın paravan şirketin bulunduğu belirlendi. Bu şirketlerin, gerçek sahipliklerini ve Rusya’yla bağlantılarını gizlemek amacıyla hareket ettikleri tespit edildi.

Norveç istihbarat teşkilatının başındaki Koramiral Nils Andreas Stensønes, Norveç yayın kuruluşu NRK’ye yaptığı açıklamada, Rusya’nın Batı’nın yaptırımlarını ve ihracat düzenlemelerini sürekli olarak aşmaya çalıştığını vurguladı. Stensønes, “Gözlemlediğimiz eğilim, meşru Avrupalı şirketlerle bağlantı kurarak karmaşık tedarik ağları oluşturmaktır.” dedi. “Bu oyuncular, Batı teknolojisine erişebilmek için AB’nin serbest pazarını kullanıyor. Aynı zamanda bu yöntem, tedarik zincirinin bazı kısımlarını perdeleyerek Rus son kullanıcıyı görünmez kılıyor.” diye ekledi.

Russian Secrets (‘Rus Sırları’) dosyası, NDR, WDR ve Süddeutsche Zeitung (Almanya), Le Monde (Fransa), L'Espresso (İtalya), Kyodo News (Japonya), NRK (Norveç), KRO-NCRV (Hollanda), SVT (İsveç), The Times (İngiltere), The Washington Post (ABD) ve ICIJ tarafından yürütülen bir araştırma sonucunda ortaya çıktı.

Kaynak: ICIJ