Son yirmi yıldır ABD'nin en büyük borç stokçularından biri olan Çin, ABD'ye mali davranışları konusunda ders vermekten çekinmiyor.

Kredi kartı borçlarını biriktiren çocuğunu azarlayan bir ebeveyn gibi Çin de, 2013 borç tavanı çıkmazında varlıklarını korumak için Washington'ı sıkıştırdı ve 2008 küresel mali krizini savurgan harcamalarıyla Amerikalıların başlattığı suçlamasını yaptı.

Ancak Amerikan milletvekilleri, ABD Başkanı Trump'ın desteklediği ve 2034 yılına kadar yaklaşık 36 trilyon dolar olan kamu borcunu yaklaşık on yılda en az 3,4 trilyon dolar daha artıracak ‘Büyük, Güzel Yasa Tasarısı’ olarak tanımlanan (‘One Big, Beautiful Bill’, OBBB) yasa tasarısını tartışarak 3 Temmuz’da geçirdi. 

Yasa, ABD’deki yasa dışı göçmenlerin toplu olarak sınır dışı edilmesini, en zenginler başta gelmek üzere zenginlerden alınan vergilerin azaltılmasını ve düşük gelirli hanelerden %40’ı çocuk yaklaşık 70 milyon kişiye sağlık sigortası sağlayan Medicaid programında kesintiye giderek tasarruf yapılmasını yasallaştırıyor. Ortaya çıkacak tepkinin önlenmesi için sağlık sigortasında yapılacak kesintiler Kasım 2026'da ABD'de yapılacak ara seçimlerden sonra yürürlüğe girecek.

Yasaya karşı çıkan Demokratlara göre yaklaşık 8,5 milyon kişi 2034 yılına kadar sağlık sigortasını kaybedecek ve yaklaşık 700 milyar dolar tasarruf sağlanabilecek.

Yasanın kamu borcunu artıracak oluşuna ve elindeki ABD varlıkları için uzun vadeli potansiyel risk oluşturmasına rağmen Çin bu kez büyük ölçüde sessiz kaldı.

Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nden ekonomist Yasheng Huang, Çin'in elindeki dolarlarla ilgili temel endişesinin uzun zamandır doların değeri ve ABD'nin yükümlülüklerini yerine getirip getiremeyeceği olduğunu söyledi.

"Bu iki endişe bugün çok daha önemli," dedi ve ekledi: "Dolar zaten değer kaybetti ve Çin'in elindeki dolarları aşağı çekti.” Ekonomist ABD’nin günün sonunda hukukun üstünlüğünü ve borç yükümlülüklerini koruyacağına güvenmediğini vurguladı.

Çin devlet medyası ise yasa tasarısının ne kadar bölücü olduğunu ve Amerikan demokratik sürecinin halkın iradesini yansıtmasının gerçekte ne kadar boşuna olduğunu vurguladı. Çin’de yapılan haberlerde ABD içindeki tartışmalar bir "siyasi sirk" olarak tanımlanırken, Çinli uzmanlar oylamanın Amerika Birleşik Devletleri'ndeki "artan kutuplaşmayı" vurguladığını belirtti.

Ancak Çinli yetkililer henüz Trump yönetimini açıkça eleştirmedi.

Çin ABD ile ticaret savaşını önleme önceliği nedeniyle sessiz kalıyor olabilir

Çin, kısa bir süre önce her iki tarafın da birbirlerinin mallarına fahiş gümrük vergileri uyguladığı ticaret savaşında Trump yönetimiyle istikrarsız bir ateşkes içinde ve Trump'ın yasa tasarısını alenen eleştirerek onu kızdırmak için muhtemelen hiçbir neden görmüyor.

Ticaret savaşında, iki taraf belirli karşı önlemleri kaldırmayı kabul etti ve bir anlaşmaya doğru çalışmaya devam ediyor. Hatta Trump ile Çin'in lideri Şi Cinping arasında bir toplantı bile yapılabilir.

Ekonomik büyümeyi canlandırmaya çalışan Pekin, uzun bir ticaret savaşını göze alamaz. Çin’in Amerikan kamu borcunu aldığı ABD Hazinesi tahvilleriyle ilgili endişeleri akıllarda en üst sırada değil. Daha acil olan, tarifeler ve Trump yönetiminin diğer ülkeleri Çin ile ticaretlerini kısıtlamaya ikna etme çabalarında düğümleniyor.

Yasa Washington'ı mali uçuruma daha da yaklaştırabilir ve Pekin'le rekabet etme yeteneğini zayıflatabilir

Çin açısından bakıldığında, ABD’de yeni geçen yasa Amerikan ekonomik büyümesini desteklemek yerine Washington'ı mali uçuruma daha da yaklaştırabilir ve Pekin'le rekabet etme yeteneğini zayıflatabilir.

Şanghay'daki uluslararası ilişkiler uzmanı Shen Dingli, "Trump'ın başarı şansı en iyi ihtimalle belirsiz," dedi. Bunun yerine, kamu borcunun artmasının "Amerika Birleşik Devletleri'ni zayıflatarak Çin'e dolaylı olarak yardımcı olabileceğini" söyledi.

Amerika Birleşik Devletleri'ndeki krizler ve kaos, Çin liderinin dünyanın durumu hakkındaki temel iddialarından biri olan Doğu'nun yükseldiği ve Batı'nın gerilediği iddiasını besliyor. Çin, Trump yönetiminin ABD müttefiklerine ve ortaklarına yabancılaşmasını ve küresel normlara aldırış etmemesine açık vurgu yapıyor.

Sosyal medyada popüler bir hashtag şöyleydi: "Büyük, Güzel Yasa Tasarısı 17 milyon insanın sağlık sigortasını kaybetmesine neden olacak." İnternet yorumcuları ayrıca yasa tasarısını "çılgınca" olarak tanımlayan Elon Musk'ı da destekledi.

Çinli analistler ise, Çin'in borç seviyelerini, kısmen altyapı inşa etmek ve gelişmekte olan ülkelere borç vermek için artırdığını, bu harcamaların da Çin'in nüfuzunu artırmaya yönelik olduğunu söyledi.

Çin ayrıca yerel yönetimlerin, yatırım araçlarının ve gayrimenkul geliştiricilerinin borçlanması nedeniyle büyüyen bir borç dağıyla mücadele ediyor.

Pekin Üniversitesi'nden ekonomist Yao Yang, Çin'in ABD Başkanı Trump'ın tasarısının neden olduğu herhangi bir aksamadan kazanç sağlayacağına şüpheyle yaklaştı. ABD'nin dünyanın en büyük tüketici pazarı olmaya devam ettiği sürece önümüzdeki yıllarda borçlanmaya devam edebileceğini söyledi. "Amerika'nın finansal hakimiyeti kolayca yıkılamaz ve aynı şey doların hakimiyeti için de geçerli" dedi.

Çin 10 yıldan uzun bir süredir ABD kamu borcunu finansa etmekte kullanılan ABD tahvillerini daha az satın alıyor

Pekin uzun zamandır Washington'un doların değerini ve dolayısıyla yabancı ülkelerin satın aldığı ABD  varlıklarını nasıl devalüe ettiğini düşünmeden, kendi iç ihtiyaçlarını karşılamak için daha fazla para bastığından yakınıyor.

Ancak aynı zamanda, on yıldan fazla bir süre önce 1,3 trilyon dolar olan ABD Hazine tahvillerindeki varlıklarını da kademeli olarak azaltarak, şu anda yaklaşık 750 milyar dolara indirmiş ve bunun yerine altın gibi diğer varlıklara yatırım yapmıştır.

Çin ayrıca, ABD dolarının dünya ticaretinde lider para birimi olma özelliğini zayıflatmaya da yatırım yapıyor.

Pekin'deki Çin ve Küreselleşme Merkezi Başkanı Henry Huiyao Wang, bu gücün dünyanın Amerikan tüketicilerine olan bağımlılığını artırdığını ve Çin gibi büyük ihracatçı ülkeleri, tarife tehditleri nedeniyle ABD'ye "daha itaatkâr" hale getirdiğini iddia etti.

"ABD, küresel gücünü sürdürmek için doları ve büyük açık finansmanını kullanıyor" dedi.

Haberlerin devamını New York Times ve Le Monde’dan okuyabilirsiniz.