Yüksek Mahkeme, Taşınmaz Mal Komisyonu’nun (TMK) güçlendirilmesine yönelik atılan adımlar ile yargıdaki artan iş yükünü azaltmayı hedefleyen anayasa değişikliği referandum çalışmasına ilişkin kapsamlı bir açıklama yaptı. 

TMK’nın güçlendirilmesi: Yargılama süreçlerini kısaltmak amacıyla tüzük değişikliğine gidildi

Yüksek Mahkeme, TMK’nın önündeki başvuruları karara bağlarken KKTC Anayasası’nın 154. maddesi uyarınca Yüksek Mahkeme tarafından yayımlanan Hukuk Muhakemeleri Usul Tüzüğü’nü uyguladığına dikkat çekti. 

Açıklamaya göre, Yüksek İdare Mahkemesi’nin verdiği “KV Mediterranean kararı” sonrasında Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne (AİHM) yapılan başvuruya ilişkin kararda belirtilen hususlar dikkate alınarak Yüksek Mahkeme gerekli çalışmaları tamamladı ve yargılama süreçlerini kısaltmak amacıyla tüzük değişikliğine gitti. Bu değişikliğin, 1 Aralık 2025 tarihinde 237 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe konulduğu hatırlatıldı.

Tüzük değişikliği geçen hafta Strasbourg’da gerçekleştirilen toplantılara olumlu yansıdı

Yüksek Mahkeme, söz konusu tüzük değişikliğinin TMK’nın güçlendirilmesi için hazırlanan eylem planında “en önemli gelişme” olarak yer aldığını vurgularken, değişikliğin geçen hafta Strasbourg’da gerçekleştirilen toplantılara da olumlu yansıdığını kaydetti. Açıklamada ayrıca, AİHM’in kabul ettiği üzere, mahkemelerin etkin bir iç hukuk yolu olma niteliğini koruyarak çalışmalarına devam ettiği ifade edildi.

Anayasa değişikliği referandumu:“Seçimle birlikte değil, tek başına halkoylaması yapılması kaçınılmaz ve gerekli”

Yüksek Mahkeme, yargı üzerindeki iş yükünün giderek arttığını, yargılamaların hızlandırılması için bazı değişikliklerin “kaçınılmaz” hale geldiğini belirtti. Bu çerçevede, tamamıyla Yüksek Mahkeme tarafından hazırlanan bir anayasa değişikliği referandum çalışması yapıldığı bilgisi paylaşıldı.

Açıklamada, daha önce seçimlerle birlikte gerçekleştirilen anayasa değişikliği halkoylamasının iki kez "olumlu sonuçlanmadığı" anımsatılarak, bu kez değişiklik paketinin herhangi bir seçimle birleştirilmeden, tek başına halkoylaması şeklinde halkın onayına sunulmasının “kaçınılmaz ve gerekli” olduğu vurgulandı.

Anayasadaki Beşinci Kısım, 'Yargı' bölümünde sınırlı değişiklik

Açıklamaya göre çalışma, yalnızca yargıdaki tıkanıklığı aşmaya yönelik dört anayasa maddesi üzerinde yoğunlaşıyor ve bunun dışında yargı başlığı altındaki başka bir anayasa maddesinde değişiklik öngörülmüyor.

Değişiklik öngörülen KKTC Anayasası'ndaki 4 madde

Yüksek Mahkeme, tasarıda değişiklik öngörülen maddeleri tek tek gerekçelendirerek kamuoyuna duyurdu.

1) Anayasa’nın 143. maddesi: Yüksek Mahkeme yargıç sayısı artırılsın, heyetler çoğaltılsın

Yüksek Mahkeme, Yüksek Mahkeme'deki istinaf ve dava sayısının geldiği nokta dikkate alındığında yargıç sayısının artırılması gerektiği görüşünü dile getirdi. Hedef, Yüksek Mahkeme yargıçlarının sayısının yükseltilmesinin yanı sıra Yüksek Mahkeme heyetlerinin de çoğaltılması.

2) Anayasa’nın 151. maddesi: Adli ve ceza yargılamasında “üç dereceli sistem”

Tasarı, Yargıtay’ın yetkilerinin düzenlendiği 151. maddede hukuk, aile ve ceza davalarını kapsayan adli ve ceza yargılamalarında üç dereceli sisteme geçiş ihtiyacını öne çıkarıyor. Yüksek Mahkeme’ye göre birçok ülkede olduğu gibi Alt Mahkemeler ile Yargıtay arasına ikinci derece mahkemeleri olarak istinaf mahkemelerinin kurulması, yargılamanın hızlanmasına katkı sağlayacak.

3) Anayasa’nın 152. maddesi: Kaza İdare Mahkemeleri, istinaf işlemleri ve idari davalarda tazminat kararı verilebilmesi

Yüksek Mahkeme, Yüksek İdare Mahkemesi’nin yetkilerini düzenleyen 152. maddede üç kritik değişiklik alanına işaret etti:
►Kaza İdare Mahkemelerinin kuruluşu,
►Yüksek İdare Mahkemeleri'nin istinaf işlemleri,
►İdari davalarda tazminata hükmedilebilmesi.

Tasarıda idari davalarda, Kaza İdare Mahkemeleri ile Yüksek İdare Mahkemeleri'nin ilk derece ve istinaf mahkemesi olarak görev yapacağı bir düzenlemeye gidiliyor.

Açıklamadaki en dikkat çekici unsurlardan biri ise idari yargıda tazminat yetkisi. Buna göre idari davada başarılı olan taraf için, ayrıca hukuk mahkemelerinde yeni bir tazminat davası açmak zorunda kalmaksızın, idari yargı içinde tazminat kararı alınabilmesinin önü açılacak.

Yüksek Mahkeme, bu başlığın TMK açısından da önemli olduğunun altını çizdi. Değişiklik kabul edilirse, TMK kararlarından kaynaklı olarak açılan idari davalarda Yüksek İdare Mahkemesi’nin tazminat kararı verebilmesinin yolu açılacak. Açıklamada, AİHM’in “KV Mediterranean” kararında eksikliği vurgulanan tazminata hükmedebilme yetkisinin kazandırılmasıyla iç hukuk yolunun daha da etkin hale geleceği ifade edildi.

4) Anayasa’nın 155. maddesi: Alt Mahkemeler başlığına İstinaf Mahkemeleri de eklensin

Tasarı, 155. maddede “Alt Mahkemeler” başlığına İstinaf Mahkemeleri’nin de eklenmesini öngörüyor. Böylece İstinaf Mahkemeleri ve Kaza İdare Mahkemelerinin kuruluşuna anayasal temel oluşturulması amaçlanıyor.

Hazırlanan anayasa maddeleri dışında, yargı başlığı altındaki herhangi bir başka anayasa maddesinde değişiklik yapılması öngörülmedi

Açıklamada, Yüksek Mahkeme’nin değişiklik hazırladığı anayasa maddeleri dışında, yargı başlığı altındaki herhangi bir başka anayasa maddesinde değişiklik öngörülmediği de vurgulandı.

Yüksek Mahkeme, hazırladığı tasarıyı Cumhurbaşkanı, Meclis Başkanı, Başbakan, hükümet yetkilileri ve siyasi parti liderleriyle paylaştığını duyurdu. Önümüzdeki günlerde tasarının tüm kamuoyuyla paylaşılmaya devam edeceği de kaydedildi.

Cumhuriyet Meclisi tarafından halkın onayına 'ivedilikle' sunulması beklentisi dile getirildi

Yüksek Mahkeme, hazırlanan anayasa değişikliği tasarısının Cumhuriyet Meclisi tarafından halkın onayına sunulmasını beklediğini vurguladı. Açıklamada, "Yüksek Mahkeme’nin halkımızın adalet hizmetine olan ulaşımına büyük katkı koyacak tasarıda yer alan konularla sınırlı bu değişikliklerin ivedilikle halkın onayına sunulması gerektiği görüşündedir.” ifadeleri kullanıldı.   

Değişiklik öngörülen maddelere dair Yüksek Mahkeme’nin açıklaması şöyle:

“Yüksek Mahkeme hazırladığı Anayasa değişikliği tasarısında Anayasanın 143.maddesindeki yargıç sayısının artırılması gerektiği görüşündedir.  Özellikle Yüksek Mahkemedeki istinaf ve dava sayısı göz önüne alındığında Yüksek Mahkeme yargıç sayısının artırılması ve Yüksek Mahkeme heyetlerinin çoğaltılması gerekmektedir.

Yüksek Mahkeme hazırladığı Anayasa değişikliği tasarısında Yargıtay'ın yetkilerinin düzenlendiği Anayasanın 151.maddesinde hukuk, aile ve ceza davalarını kapsayan adli ve ceza yargılamalarında üç dereceli sisteme geçilmesi gerekliliği görüşündedir.

Yargılamanın birçok ülkede olduğu gibi üç dereceli sisteme geçirilmesi ve Alt Mahkemeler ile Yargıtay arasına ikinci derece mahkemeleri olarak istinaf mahkemelerinin oluşturulması yargılamanın hızlanmasına katkı koyacaktır.

Yüksek Mahkeme hazırladığı anayasa değişikliği tasarısında Yüksek İdare Mahkemesinin yetkilerini düzenleyen Anayasanın 152.maddesinde kaza idare mahkemelerinin kuruluşu, Yüksek İdare Mahkemelerinin istinaf işlemleri ve idari davalarda tazminata hükmedilebilmesine yönelik değişiklik yapılması gerektiği görüşündedir.

Tasarıda idari davaların kaza idare mahkemeleri ve Yüksek İdare Mahkemelerinin görevlendirileceği, ilk derece ve istinaf mahkemesi olarak görev yapacağı bir düzenlemeye gidilmiştir.

İdari davalarda mahkemelerin tazminata hükmetme yetkisi verilerek idari davada başarılı olan tarafların hukuk mahkemelerinde yeni bir dava açmasına gerek kalmayacak şekilde tazminat alabilmelerinin önü açılmış olacaktır.

İdari yargılamada tazminata hükmetme yetkisi verilmesiyle Taşınmaz Mal Komisyonu kararlarından dosyalanan idari davalarda Yüksek İdare Mahkemesi'nin tazminat kararı vermesi yolu açılmış olacaktır. Bu değişiklikle Taşınmaz Mal Komisyonu başvurularında verilen kararlardan dosyalanan davalarda halen eksik olan ve AHİM tarafından eksikliği KV Mediterranean kararında vurgulanan tazminata hükmedebilme yetkisinin verilmesi ile birlikte iç hukuk yolunun daha da etkin hale getirilmesi sağlanacaktır.   

Yüksek Mahkeme tarafından hazırlanan tasarıda Anayasanın 155.maddesinde düzenlenen Alt Mahkemeler başlığına İstinaf Mahkemeleri de eklenmek suretiyle istinaf mahkemeleri ve kaza idare mahkemelerinin kuruluşuna anayasal temel oluşturulması sağlanacaktır.”